Znany polski językoznawca, historyk, etnograf, muzyk i tłumacz Jan Aleksander Ludwik August Karłowicz (1836–1903) urodził się w majątku Subortowicze (lit. Subartonys), w powiecie trockim, w rodzinie szlacheckiej. Z rodzinną Litwą był związany przez około 46 lat, z Wileńszczyzną — prawie 35 (z przerwami, w latach 1847–1882). Mieszkał wraz z rodziną w majątkach Podzitwa, Bratomierz i Wiszniew, w Wilnie, a także za granicą — w Paryżu, Brukseli, Berlinie i Heidelbergu, w 1876 r. kilka
miesięcy spędził w Ameryce [Gajkowa, Urbańczyk 1966, 53–57]. Od 1887 r. zamieszkał na stałe w Warszawie, gdzie zmarł w 1903 r. W 1909 r. wdowa Irena Karłowiczowa przekazała materiały archiwalne męża (m. in. liczący 3 627 dzieł księgozbiór) na rzecz Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie [LVIA, F1135, ap. 22, b. 27, 78, 90], stąd dokumenty trafiły do Litewskiego Państwowego Archiwum Historycznego (dalej — LPAH; po litewsku — LVIA=Lietuvos valstybės istorijos archyvas), a książki oraz niektóre dokumenty — do Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich (Lietuvos Mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka). Archiwalny fundusz Karłowicza ze zbiorów Towarzystwa Przyjaciół Nauk obejmuje 264 teczki. Są to przede wszystkim listy (jego — do rodziców, żony i dzieci, ale głównie adresowane do niego) oraz rękopisy, zdjęcia, rysunki, wycinki z gazet itp. Materiały te dotąd były wykorzystane tylko w nieznacznym stopniu.
...
Irena Fedorovich
The Correspondence of Jan Karłowicz with Polish and Lithuanian Writers and Cultural Activists
The collection of the Lithuanian State Historical Archives in Vilnius possesses the legacy (mainly letters) of prof. Jan Karłowicz (1836–1903), a famous Polish historian, ethnographer, musicologist and translator. The research of that legacy shows that professor’s correspondence with other writers, mainly Polish, were extensive. While living in Warsaw, he was friends with all of the most famous writers of the era of positivism (E. Orzeszkowa, M. Konopnicka, H. Sienkiewicz), he was interested in their works and encouraged them to cooperate with the monthly magazine “Wisła”. He also brought other Lithuanian writers into cooperation with this valued magazine. The letters of M. Davainis-Silvestraitis and A. Baranauskas, a connoisseur of the classicist Lithuanian literature, prove that the affairs of Lithuania were important to Karłowicz, as it was his historic homeland.
Keywords: Jan Karłowicz, Polish literature, Lithuanian literature, XIX century, correspondence.